صنعت فولاد به‌عنوان یکی از ارکان حیاتی اقتصاد ایران، همواره در معرض چالش‌های زیرساختی و انرژی بوده است. در سال‌های اخیر، به‌ویژه در تابستان و زمستان، قطعی‌های مکرر و بعضاً زودهنگام برق، ضربات سنگینی به فرآیند تولید این صنعت وارد کرده‌اند. این موضوع نه‌تنها سبب کاهش تولید شده، بلکه موجب افت درآمد ارزی، کاهش اشتغال و تضعیف موقعیت جهانی ایران در حوزه فولاد شده است. با مجموعه مهد آهن همراه شوید تا به بررسی تاثیر قطعی برق بر صنعت فولاد ایران بپردازیم.
اهمیت برق در صنعت فولاد
صنعت فولاد یکی از انرژی‌برترین صنایع محسوب می‌شود و وابستگی شدیدی به تأمین مداوم و پایدار برق و گاز دارد. در خطوط تولید فولاد، دستگاه‌هایی همچون کوره‌های قوس الکتریکی، ماشین‌آلات نورد، واحدهای ذوب و خنک‌کننده‌ها، همگی نیازمند برق پرقدرت و مستمر هستند. هرگونه اختلال در این تأمین، می‌تواند موجب توقف کامل خطوط تولید و حتی آسیب به تجهیزات شود.
قطعی برق در سال‌های اخیر
در سال‌های گذشته، به‌ویژه از تابستان ۱۴۰۰ به بعد، قطعی‌های برق افزایش یافتند. اما در ابتدای سال ۱۴۰۳، صنعت فولاد با یک غافلگیری غیرمنتظره مواجه شد: قطعی برق زودهنگام در فروردین‌ماه.
بر خلاف تصور که خاموشی‌ها به فصل گرما محدود می‌شد، این قطعی‌ها از اوایل سال آغاز شدند. بسیاری از کارخانه‌ها با این قطع ناگهانی مواجه شدند و برنامه‌ریزی‌های تولیدی آن‌ها به‌هم خورد.
کاهش تولید و افت جایگاه جهانی
بر اساس آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در نیمه نخست سال ۱۴۰۳، تولید فولاد کشور بیش از ۵.۷ درصد کاهش یافت. این کاهش موجب شد ایران رتبه نهم جهانی خود را از دست داده و جای خود را به کشور برزیل بدهد.
از دست دادن سهم بازار جهانی، نه‌تنها از منظر اقتصادی بلکه از نظر اعتباری برای یک صنعت استراتژیک مانند فولاد زیان‌بار است.
خسارات مالی و اقتصادی
قطعی‌های مکرر برق، هزینه‌های هنگفتی به شرکت‌ها تحمیل کرده‌اند. به گفته فعالان صنعت فولاد، هر ساعت توقف تولید می‌تواند میلیاردها تومان ضرر در پی داشته باشد. برآوردها نشان می‌دهد این بحران سالانه بیش از ۷ میلیارد دلار خسارت به صنایع انرژی‌بر ایران وارد می‌کند.
این خسارات شامل مواردی چون توقف تولید، کاهش بهره‌وری، استهلاک بیشتر دستگاه‌ها و افزایش هزینه راه‌اندازی مجدد خطوط است.
تأثیر بر اشتغال و نیروی انسانی
کاهش تولید به‌طور مستقیم باعث کاهش ظرفیت جذب نیروی کار شده است. بسیاری از کارخانه‌ها مجبور به تعدیل نیرو یا کاهش ساعات کاری شده‌اند. در برخی موارد، کارگران به دلیل توقف خطوط تولید، برای مدتی از دریافت حقوق خود بازمانده‌اند. این مسأله تأثیرات منفی اجتماعی و روانی قابل‌توجهی نیز داشته است.
تضعیف صادرات فولاد
صادرات فولاد یکی از منابع مهم تأمین ارز برای کشور است. با کاهش تولید و ناتوانی در تحویل به‌موقع سفارش‌ها، بسیاری از بازارهای صادراتی به سمت رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه، هند و چین گرایش پیدا کرده‌اند. این مسأله سبب کاهش قابل‌توجهی در درآمدهای ارزی کشور شده است.
راهکارهای مقابله با بحران
برای جلوگیری از تکرار بحران قطعی برق در صنعت فولاد، راهکارهای متعددی قابل اجرا هستند:
1. توسعه نیروگاه‌های خصوصی
بسیاری از واحدهای فولادی توانایی احداث نیروگاه‌های اختصاصی را دارند. تشویق و تسهیل این اقدام می‌تواند بخشی از بار مصرف عمومی را کاهش دهد.
2. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر
احداث نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و استفاده از انرژی زیستی، راهکاری مؤثر و پایدار برای تأمین انرژی صنعت فولاد است.
3. مدیریت و زمان‌بندی دقیق مصرف
استفاده از سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی در کارخانه‌ها می‌تواند مصرف برق را در ساعات اوج کاهش داده و از آسیب‌های ناشی از خاموشی جلوگیری کند.
4. نوسازی تجهیزات و کاهش تلفات انرژی
به‌روزرسانی تجهیزات فرسوده، باعث کاهش مصرف و بهینه‌سازی انرژی در فرآیندهای تولید فولاد می‌شود.
