لوله های گالوانیزه به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ زدگی، در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. این لوله‌ها با پوششی از فلز روی (Zn) پوشانده می شوند تا از فلز پایه در برابر عوامل محیطی محافظت کنند. با فولادنت (مهد آهن اسپادانا) همراه باشید تا به بررسی مفهوم لوله گالوانیزه، انواع، جدول سایزها، کاربردها، مزایا و معایب آن بپردازیم.
لوله گالوانیزه چیست؟
لوله گالوانیزه، لوله ای است که از جنس فولاد یا آهن ساخته شده و برای افزایش مقاومت در برابر خوردگی، با لایه‌ای از فلز روی پوشش داده می شود. این فرآیند که به گالوانیزاسیون معروف است، مانع از تماس مستقیم فلز پایه با رطوبت و اکسیژن شده و در نتیجه، از زنگ زدگی و خوردگی آن جلوگیری می کند. این لوله ها به دلیل دوام و طول عمر بالا، در سیستم‌های انتقال آب، گاز، فاضلاب و سازه‌های فلزی مورد استفاده قرار می گیرند.
انواع لوله گالوانیزه
لوله گالوانیزه بر اساس جنس و روش تولید به دسته های مختلفی تقسیم می‌شوند. در اینجا به بررسی انواع لوله گالوانیزه بر اساس روش تولید و جنس آن می پردازیم:
لوله گالوانیزه بر اساس جنس
- لوله گالوانیزه آهنی: این لوله از آهن سفید نورد شده تولید می شود و به رنگ خاکستری تیره می باشد. در فرآیند تولید، درزهای لوله با دستگاه های درزجوش به هم متصل شده و سپس در وان حاوی روی مذاب غوطه‌ور می شوند تا پوشش گالوانیزه بر روی آن ها ایجاد شود. این نوع لوله به دلیل مقاومت بالا در برابر زنگ‌زدگی، در سیستم‌های آبرسانی و فاضلاب کاربرد دارد.
- ب. لوله گالوانیزه فولادی: این لوله از فولاد نرم ساخته می شود. در تولید آن، ورق فولادی با فشار از داخل قالب عبور داده شده، درز آن جوش داده می شود و سپس برای افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ‌زدگی، در وان حاوی روی مذاب غوطه‌ور می شوند. این لوله‌ها نسبت به نوع آهنی سبک تر و براق تر بوده و در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند.
لوله گالوانیزه بر اساس روش تولید
- لوله گالوانیزه گرم: در این روش لوله پس از آماده‌سازی، در حمام روی مذاب با دمای حدود 450 درجه سانتی‌گراد غوطه ور می شود. این فرآیند باعث ترکیب شدن مولکول های روی و آهن شده و لایه ای مقاوم در برابر خوردگی بر روی لوله تشکیل شود. لوله گالوانیزه گرم دارای سطحی مات و خشن بوده و ضخامت پوشش آن بین 40 تا 120 میکرون است. این لوله به دلیل مقاومت بالا، در محیط های با رطوبت و خوردگی زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- لوله گالوانیزه سرد: در این روش پوشش روی از طریق الکترولیز بر روی سطح لوله اعمال می شود. ضخامت این پوشش نازک تر از روش گرم بوده و سطح لوله براق و یکنواخت است. لوله گالوانیزه سرد در برابر خراشیدگی حساس‌تر بوده و در صورت ایجاد خراش عمیق، ممکن است دچار زنگ‌زدگی شود. این لوله بیشتر در محیط های داخلی و خشک استفاده می شود.
لوله گالوانیزه بر اساس وزن
- لوله گالوانیزه سبک: این نوع لوله دارای دیواره های نازک تر و وزن کمتری است و در سیستم های تهویه مطبوع و انتقال آب در مسافت های کوتاه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- لوله گالوانیزه متوسط: این لوله دارای ضخامت و وزن متوسطی می باشد و در سیستم های آبرسانی و فاضلاب شهری به کار می رود.
- لوله گالوانیزه سنگین: لوله سنگین دارای دیواره های ضخیم تر و وزن بیشتری است و در پروژه های صنعتی و ساختمانی که نیاز به مقاومت بالاتری دارند، استفاده می شود.
جدول سایز لوله گالوانیزه
لوله گالوانیزه در سایزها و ابعاد مختلفی تولید می شود که بسته به نیاز پروژه، می توان سایز مناسب را انتخاب کرد. در جدول زیر، برخی از سایزهای رایج لوله گالوانیزه به همراه مشخصات آن ها آورده شده است:
| سایز نامی (اینچ) | قطر خارجی (میلی‌متر) | ضخامت دیواره (میلی‌متر) | وزن تقریبی (کیلوگرم/متر) |
| 1/2 | 21.3 | 2.77 | 1.27 |
| ۳/۴ | ۲۶.۷ | ۲.۸۷ | ۱.۶۸ |
| ۱ | ۳.۳۴ | ۳.۳۸ | ۲.۴۷ |
| 1 1/4 | 42.2 | 3.56 | 3.22 |
| 1 1/2 | ۴۸.۳ | ۳.۶۸ | ۳.۷۷ |
| ۲ | ۶۰.۳ | ۳.۹۱ | ۵.۰۲ |
| 2 1/2 | 73 | 5.16 | ۷.۰۲ |
| ۳ | ۸۸.۹ | ۵.۴۹ | 8.44 |
| ۴ | ۱۱۴.۳ | ۶.۰۲ | ۱۱.۲۹ |
توجه: اعداد فوق ممکن است بسته به استاندارد تولید و کارخانه سازنده متفاوت باشند.
کاربردهای لوله گالوانیزه
لوله‌های گالوانیزه به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از کاربردهای اصلی این لوله‌ها عبارت‌اند از:
سیستم‌های آبرسانی: لوله‌های گالوانیزه به دلیل مقاومت در برابر زنگ‌زدگی، برای انتقال آب در ساختمان‌ها و تأسیسات شهری استفاده می‌شوند. این لوله‌ها مانع از آلودگی آب به واسطه زنگ‌زدگی داخلی می‌شوند و طول عمر بالایی دارند. البته در سیستم‌های آب آشامیدنی، باید از نوع با پوشش ضخیم‌تر و استانداردهای بهداشتی استفاده شود.
سیستم‌های فاضلاب: به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی، لوله‌های گالوانیزه در شبکه‌های فاضلاب و دفع آب‌های سطحی نیز کاربرد دارند. استفاده از آن‌ها در مناطق با رطوبت بالا و محیط‌های اسیدی محدود است.
سازه‌های فلزی و ساختمان‌سازی: در ساخت داربست‌های فلزی، نرده‌ها، ستون‌های مقاوم و حتی اسکلت‌های فلزی از لوله‌های گالوانیزه استفاده می‌شود. این لوله‌ها در برابر شرایط جوی مقاوم هستند و از این جهت برای محیط‌های بیرونی ایده‌آل‌اند.
صنایع کشاورزی: این لوله‌ها برای ساخت گلخانه‌ها، سیستم‌های آبیاری، لوله‌کشی مزارع و حتی در ساخت حصارها و فنس‌های مقاوم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دکل‌های مخابراتی و برق: به دلیل مقاومت در برابر شرایط جوی و باد و باران، در ساخت دکل‌های مخابراتی، پایه‌های برق و سیستم‌های روشنایی شهری از لوله‌های گالوانیزه استفاده می‌شود.
صنایع دریایی و اسکله‌سازی: در مناطق ساحلی و دریایی که رطوبت و نمک زیاد است، استفاده از لوله‌های گالوانیزه به دلیل مقاومت در برابر خوردگی یک انتخاب مناسب محسوب می‌شود.
سیستم‌های تهویه مطبوع: در صنعت تهویه مطبوع و انتقال هوا نیز لوله‌های گالوانیزه به دلیل استحکام و طول عمر بالا، کاربرد دارند.
مزایای لوله گالوانیزه
استفاده از لوله‌های گالوانیزه دارای مزایای متعددی است که باعث محبوبیت آن در صنایع مختلف شده است. برخی از مهم‌ترین مزایای آن عبارت‌اند از:
مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی: پوشش روی باعث جلوگیری از تماس مستقیم فلز پایه با عوامل خورنده محیطی مانند آب و اکسیژن می‌شود.
طول عمر زیاد: لوله‌های گالوانیزه می‌توانند بیش از ۵۰ سال در شرایط مناسب دوام بیاورند. در محیط‌های با شرایط جوی نامساعد، این مدت به ۲۰ تا ۳۰ سال کاهش می‌یابد، اما همچنان دوام آن‌ها بالاست.
نیاز کم به تعمیر و نگهداری: بر خلاف لوله‌های فولادی معمولی که نیاز به رنگ‌آمیزی و پوشش‌دهی دوره‌ای دارند، لوله‌های گالوانیزه بدون نیاز به نگهداری خاص، عمر طولانی دارند.
مقرون‌به‌صرفه بودن: هرچند لوله‌های گالوانیزه در ابتدا هزینه بیشتری نسبت به لوله‌های معمولی دارند، اما به دلیل عمر طولانی و نیاز کمتر به تعمیرات، از نظر اقتصادی به‌صرفه‌تر هستند.
استحکام بالا: این لوله‌ها در برابر فشارهای خارجی و ضربه‌ها مقاوم بوده و می‌توانند در شرایط سخت محیطی به خوبی دوام بیاورند.
سازگاری با محیط زیست: روی (Zn) یک فلز قابل بازیافت است، بنابراین در صورت تعویض یا پایان عمر لوله، امکان بازیافت آن وجود دارد.
معایب لوله گالوانیزه
با وجود مزایای زیاد، لوله‌های گالوانیزه برخی معایب نیز دارند که باید قبل از انتخاب این لوله‌ها در نظر گرفته شود:
حساسیت به جوشکاری: در هنگام جوشکاری، پوشش روی بخار شده و گازهای سمی تولید می‌کند که برای سلامتی مضر است. همچنین این فرآیند می‌تواند باعث کاهش مقاومت در محل جوش شود.
احتمال تشکیل رسوب: در طول زمان، سطح داخلی لوله‌های گالوانیزه ممکن است دچار رسوب‌گذاری شود که باعث کاهش دبی آب و افت فشار می‌شود. این موضوع در سیستم‌های آب آشامیدنی اهمیت بیشتری دارد.
وزن بالا: لوله‌های گالوانیزه در مقایسه با برخی از لوله‌های پلیمری یا پلاستیکی سنگین‌تر هستند که می‌تواند حمل‌ونقل و نصب آن‌ها را دشوارتر کند.
محدودیت در استفاده با اسیدها و مواد شیمیایی خاص: در محیط‌های اسیدی یا در تماس با برخی مواد شیمیایی خورنده، پوشش روی به مرور زمان از بین می‌رود و باعث خوردگی لوله می‌شود.
تفاوت لوله گالوانیزه و لوله استیل
لوله‌های گالوانیزه و لوله‌های استیل از نظر ویژگی‌ها، کاربردها و مقاومت در برابر خوردگی تفاوت‌هایی دارند:
مقاومت در برابر خوردگی: لوله‌های استیل ضدزنگ (استنلس استیل) در برابر خوردگی مقاومت بیشتری نسبت به لوله‌های گالوانیزه دارند، اما قیمت بالاتری نیز دارند.
وزن و استحکام: لوله‌های استیل سبک‌تر بوده و تحمل بیشتری در برابر فشار و ضربه دارند.
قابلیت جوشکاری: لوله‌های استیل نسبت به لوله‌های گالوانیزه، جوشکاری راحت‌تری دارند و در جوشکاری آن‌ها گازهای سمی تولید نمی‌شود.
قیمت: لوله‌های استیل بسیار گران‌تر از لوله‌های گالوانیزه هستند و عمدتاً در صنایع حساس مانند پزشکی، داروسازی و صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جمع بندی
لوله‌های گالوانیزه یکی از پرکاربردترین لوله‌ها در صنعت هستند که به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی، طول عمر زیاد و مقرون‌به‌صرفه بودن، در بخش‌های مختلفی مانند تأسیسات آب و فاضلاب، صنایع کشاورزی، سازه‌های فلزی و بسیاری دیگر استفاده می‌شوند. با این حال، محدودیت‌هایی مانند حساسیت به جوشکاری، تشکیل رسوب و محدودیت استفاده در محیط‌های اسیدی نیز دارند. انتخاب مناسب این لوله‌ها بسته به نیاز پروژه و شرایط محیطی، اهمیت زیادی دارد. برای انتخاب لوله مناسب پروژه ساختمانی خود با همکاران ما در مجموعه مهد آهن اسپادانا تماس حاصل فرمایید.
سوالات متداول
1. آیا لوله‌های گالوانیزه برای آب آشامیدنی مناسب هستند؟
بله، اما با گذشت زمان، ممکن است روی حل شده و بر کیفیت آب تأثیر بگذارد. برای سیستم‌های آب آشامیدنی، استفاده از لوله‌هایی با پوشش گالوانیزه ضخیم‌تر و استاندارد توصیه می‌شود.
2. چگونه می‌توان لوله گالوانیزه اصل را تشخیص داد؟
لوله های گالوانیزه اصل دارای سطحی یکنواخت، ضخامت مناسب پوشش روی، وزن استاندارد و مقاومت بالا در برابر خط و خش هستند.
3. آیا لوله‌های گالوانیزه نیاز به رنگ‌آمیزی دارند؟
در شرایط معمولی نیازی به رنگ‌آمیزی نیست، اما در محیط‌های مرطوب یا اسیدی، استفاده از رنگ‌های محافظتی برای افزایش عمر لوله توصیه می‌شود.
